Ο έλεγχος των ζωοτροφών περιλαμβάνει τον έλεγχο των εγκαταστάσεων, τον έλεγχο των α’ υλών και τον έλεγχο των τελικών προϊόντων. Όπως και στα τρόφιμα έτσι και στις ζωοτροφές υπάρχει ένα ευρύ πεδίο αισχροκέρδειας μέσω εξαπάτησης του καταναλωτή ή επιχειρήσεων.
Η νοθεία στις ζωοτροφές είναι το σύνολο των πρακτικών που γίνονται εκούσια με σκοπό την εξαπάτηση / παραπλάνηση των συναλλασσόμενων (επιχειρήσεις, καταναλωτές) με στόχο σημαντικά οικονομικά οφέλη από τη διάθεση ακατάλληλων προϊόντων ή προϊόντων με παραπλανητικά στοιχεία.
Στις πρακτικές αυτές συγκαταλέγονται η σκόπιμη υποκατάσταση, προσθήκη, παραποίηση, διαστρέβλωση των ζωοτροφών, των συστατικών τους και των υλικών συσκευασίας καθώς και οι παραπλανητικές επισημάνσεις των προϊόντων
Η εξαπάτηση είναι αρχικά οικονομική, καθώς οι παραγωγοί με μη νόμιμες μεθόδους αυξάνουν τα έσοδά τους, προσφέροντας στους καταναλωτές ένα προϊόν χαμηλότερης ποιότητας ή και ποσότητας από αυτό που θα όφειλαν. Επιπλέον, η απάτη έχει αντίκτυπο και στην υγεία τόσο των ζώων, όσο και του καταναλωτικού κοινού, εφόσον τα προϊόντα των παραγωγικών ζώων, μέσω την τροφικής αλυσίδας, καταλήγουν στον άνθρωπο.
Το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές, RASFF, το οποίο δημιουργήθηκε το 1979, έχει δημοσιεύσει τα τελευταία χρόνια αρκετές περιπτώσεις νοθείας / εξαπάτησης σε ζωοτροφές.
Οι μέθοδοι που ακολουθούνται στη νοθεία των ζωοτροφών είναι οι παρακάτω:
Προσθήκη ουσιών για αύξηση των αζωτούχων υλών
Ο προσδιορισμός των αζωτούχων ουσιών γίνεται παραδοσιακά με την μέθοδο Kjeldahl. Προκειμένου να εμφανιστεί παραπλανητικά υψηλή περιεκτικότητα σε άζωτο στο προϊόν που συνεπάγεται σημαντική ποσότητα πρωτεϊνών που αποτελούν βασικό θρεπτικό στοιχείο στο σιτηρέσιο, γίνεται προσθήκη ουσιών όπως:
- Ουρία
- Αμμωνιακά άλατα
- Μελαμίνη και συγγενείς ενώσεις της (cyanuric acid, ammeline and ammelide)
Με τον τρόπο αυτό, γίνεται πλασματική αύξηση των πρωτεϊνών, καθώς δεν είναι εύκολος ο διαχωρισμός πρωτεϊνικού και μη πρωτεϊνικού αζώτου.
Υποκατάσταση ποιότητας πρώτων υλών από κατώτερης ποιότητας ύλες ή/και ακατάλληλες α’ ύλες
Οι α’ ύλες πρέπει να έχουν προδιαγραφές ανάλογες των απαιτήσεων της νομοθεσίας. Συχνά όπως χρησιμοποιούνται υποδεέστερες (όχι τύπου “feed grade”) ή ακατάλληλες α’ ύλες όπως πχ έλαια μη συμβατής ποιότητας (ως και λιπαντικά έλαια δύναται να βρεθούν).
Επίσης γίνεται διάθεση μη κατάλληλων α’ υλών/ προϊόντων με την μορφή πώλησης «παλαιού αποθέματος». Είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη κακή πρακτική καθώς διοχετεύονται προς ερασιτέχνες ή επαγγελματικά απασχολούμενους, ζωοτροφές επιβαρυμένες μικροβιολογικά ή με υψηλή συγκέντρωση τοξινών ή άλλων καταλοίπων επικίνδυνων ουσιών (πχ υπολείμματα φυτοφαρμάκων, κτηνιατρικών φαρμάκων, βαρέα μέταλλα κ.ά.) με το πρόσχημα της έκπτωσης ως διάθεσης παλαιότερου αποθέματος.
Ψευδής αναφορά προέλευσης πρώτων υλών
Αφορά την σκόπιμα λανθασμένη επισήμανση στη σύσταση των ζωοτροφών, για την παραπλάνηση του καταναλωτή ή των ενδιαφερόμενων μερών. Συνήθως έχει τις κάτωθι μορφές:
- Αναφορά είδους κρέατος / ψαριού και παρουσίαση ειδών που δεν ταυτοποιούνται. Πχ ζωοτροφή με κουνέλι, χοιρινό, κλπ, στην πράξη έχει μια μόνο προέλευση και αυτή φυσικά είναι η φθηνότερη πηγή κρέατος.
- Σχετική με την παραπάνω περίπτωση είναι η χρήση κρέατος από ζώα που δεν αναφέρονται στην επισήμανση. Για παράδειγμα μπορεί να αναφέρει χοιρινό αλλά να περιέχει κρέας από οικόσιτα ζώα, άλογα κλπ.
- Αναφορά σε ουσίες που δεν περιέχονται ή περιέχονται σε σημαντικά μικρότερη ποσότητα (πχ βιταμίνες, ιχνοστοιχεία κ.ά.)
- Χρήση πρώτων υλών «άγνωστης» προέλευσης. Πρόκειται για περιπτώσεις όπου εμφανίζεται χρήση α’ υλών χωρίς να υπάρχουν σχετικά παραστατικά ή σε άλλες περιπτώσεις εμφανίζεται ένα «φαινομενικό» και συχνά μεγάλο δίκτυο διακίνησης, ώστε να είναι δύσκολη η παρακολούθηση μιας α’ ύλης ή προϊόντος.
Κάλυψη ελαττωματικών προϊόντων με χρήση αρώματος, χρώματος ή/και άλλων ουσιών
Αφορά τη χρήση ουσιών που δεν αναφέρονται στην επισήμανση ή και ουσιών που δεν επιτρέπεται η χρήση τους για την κάλυψη δυσάρεστων οργανοληπτικών χαρακτηριστικών ή/και την εμφάνιση ελκυστικότερου προϊόντος.
Μερικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις:
- Αλλοιωμένες ιχθυοτροφές με υψηλές τιμές οξείδωσης σε λιπαρών υλών ή πρωτεϊνικής φύσης αντιστοιχούν σε υψηλές τιμές TBA, TVBN, TMA. Αποτέλεσμα είναι η ανάπτυξη ιδιαίτερα δυσάρεστης οσμής που μειώνει την εμπορική αξία της ζωοτροφής. Η χρήση μη αναφερόμενων στην επισήμανση αναστολέων των οξειδωτικών αλλοιώσεων ή η χρήση μέσων προσρόφησης των οσμών και αρωματικών ουσιών είναι μερικές μέθοδοι βελτίωσης των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών
- Η χρήση χρωστικών υλών για τη βελτίωση της εικόνας του προϊόντος. Για παράδειγμα έχει αναφερθεί στο RASFF περίπτωση χρώσης αραβόσιτου ώστε να φαίνεται καλύτερης ποιότητας. Αντίστοιχα μπορεί να γίνει παραπλάνηση στην εμφάνιση του κρέατος ή του ψαριού που δίνεται ως τροφή σε οικόσιτα ζώα.
Συμβουλευτείτε την HELLASCHEM για: